معرفی رشته مهندسی مواد

رشته مهندسی مواد به ارتباط بین  ریزساختار، خواص و فرآیند تولید مواد می‌پردازد. هدف از این رشته مطالعه ساختار مواد در مقیاس‌ میکروسکوپی جهت ایجاد ارتباط میان ساختار و خواص مواد به‌منظور بهبود خواص مواد، توسعه مواد نوین، توسعه و طراحی فرایندهای تولید مواد اولیه و محصولات مهندسی است.

شخصی که مهندسی مواد می‌خواند با فلزات، سرامیک‌ها، مواد پلیمری و پلاستیکی و نیمه‌هادی‌ها و خصوصیات مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی آنها آشنا می‌شود. از وظایف مهندس مواد انتخاب مواد و روش‌های تولید برای کاربردهای جدید است. دانش‌آموخته این رشته با ساختار مواد و خواص آنها آشنایی پیدا می‌کند و از ارتباط بین این ساختار و خواص در جهت حل مسائل صنعتی استفاده می‌کند.  

 

اگر بخواهیم بخشی از تخصص‌هایی که یک مهندس مواد می‌تواند بر حسب علاقه به آنها دست یابد و در حوزه‌های صنعتی و دانشی تاثیرگذار باشد می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• شناخت انواع سنگ معدن‌ها و روش‌های استخراج و تولید فلزات خالص از سنگ معدن

• طراحی و تولید انواع آلیاژها (فولاد، چدن، مس، آلومینیم، نیکل و ...)

• آشنایی با آلیاژها و مواد زیستی در کاربردهای پزشکی مانند مواد لازم برای پر کردن دندان یا مواد مورد استفاده در اندام مصنوعی

• طراحی و تولید مواد مرکب و کامپوزیتی و

• شناخت سرامیک‌ها و الکترو سرامیک‌ها و

• آشنایی با خوردگی  آلیاژها و روش‌های  حفاظت از خوردگی

• آشنایی با انواع مکانیزم‌های آسیب دیدن مواد از جمله سایش، شکست، خستگی و خزش و ....

• آشنایی با انواع روش‌های تولید مانند جوشکاری، ریخته‌گری، فورج، نورد، اکستروژن و پرینت سه‌بعدی

بازار کار در ایران

• فارغ‌التحصیلان متالورژی استخراجی‌ می‌توانند جذب‌ جاهایی شوند که‌ به‌ فرآیند استخراج‌ و تولید مواد اولیه‌ فلزی‌ از کانه‌های‌ مربوط‌ می‌پردازند. در صنایع‌ نفت‌ و پالایش‌ و همچنین‌ صنایع‌ آهنی‌ و غیرآهنی‌ مانند ذوب‌ آهن‌ اصفهان‌، مجتمع‌ مس‌ سرچشمه‌ و آلومینیم‌ اراک‌ هم می‌توانند کار کنند. فارغ‌التحصیلان‌ متالورژی صنعتی‌ هم می‌توانند در جاهایی که با قطعات فلزی مثل صنایع ریخته‌گری، صنایع متالورژی پودر، صنایع‌ فولادسازی‌، صنایع‌ دفاع‌، هواپیماسازی‌، کشتی‌سازی‌، تراکتورسازی‌، خودروسازی‌ و ساخت‌ قطعات‌ مختلف‌ وسایل‌ خانگی‌ از جمله‌ یخچال‌، کولر، ماشین‌لباسشویی‌، تلویزیون‌ و ضبط‌ صوت‌ سرو کار دارند فعالیت‌ کنند.
• برای فارغ التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری امکان اشتغال در مراکز پژوهشی و واحدهای تحقیق و توسعه شرکت ها نیز فراهم است.
• در مورد بازار کار مهندس‌ سرامیک‌ می‌توان گفت که برای‌ رشد اکثر صنایع‌ این رشته اهمیت‌ دارد. مثلا صنایع‌ متالورژی و کلا صنایعی‌ که‌ با درجه‌ حرارت‌ بالا سروکار دارند، مصرف‌کننده‌ مواد نسوز و دیرگداز هستند یا صنایع‌ الکترونیک‌ احتیاج‌ به‌ قطعات‌ مختلف‌ سرامیکی‌ با خواص‌ الکترونیکی‌ و مغناطیسی‌ مطلوب‌ دارند جایگاه این افراد هستند. صنایع‌ اتومبیل‌سازی‌، صنایع‌ ساختمانی‌، صنایع‌ تولید نیرو، مخابرات‌ و بالاخره‌ هر خانه‌ و خط‌ تولید هر کارخانه‌ای‌ نیاز به‌ فرآورده‌های‌ سرامیکی‌ دارد هم می‌تواند جای کار برای این افراد داشته باشد.

آیا تحصیلات دانشگاهی برای یافتن شغل کافی است یا نیاز به تخصص‌های دیگری نیز هست؟

مساله مهمی که لازم است ناگفته نماند این است که بسیاری از جایگاه‌های مهندسی نظیر کارشناس کنترل کیفیت، مهندسی جوش و بازرسی فنی، و مهندسی خوردگی نیز در صنعت و به ویژه در صنایع نیروگاهی و نفت و گاز وجود دارد که موفقیت در آنها نیاز به گذراندن دوره‌هایی است که در دانشگاه آموزش داده نمی‌شوند. از آن جمله می‌توان به آشنایی با استانداردهای مختلف و دوره‌های آزمون‌های مختلف غیر مخرب اشاره کرد که گذراندن دوره‌های مزبور در آموزشگاه‌های مربوطه در کنار تحصیلات دانشگاهی می‌تواند به یک مهندس مواد کمک زیادی در یافتن شغل مناسب نماید.

آیا مهندسی مواد رشته‌ای مردانه است؟

اغلب محیط‌های کاری صنعتی در قسمت خط تولید ماهیتی مردانه دارند و این مختص به مهندسی مواد نیست. بلکه تمامی رشته‌های مهندسی کم و بیش چنین وضعیتی دارند. اما در بخش‌های آزمایشگاهی، تحقیق و توسعه، مهندسی خرید و فروش و کنترل کیفی وضعیت متفاوت است و بسیاری از زنان در آن‌ها مشغول به فعالیت هستند. در ضمن، مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور نیز محل مناسبی برای اشتغال زنان در حوزه مهندسی مواد است.

آیا امکان ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور وجود دارد؟

بله، رشته مهندسی مواد در داخل کشور نسبت به سایر رشته‌های مهندسی قدمت کمتری دارد و کمتر شناخته شده است. همین ناشناختگی باعث شده است که گاهی در محیط‌های صنعتی جایگاه مهندس مواد توسط مهندسان سایر رشته‌ها اشغال گردد. اما در خارج کشور این رشته جایگاه بسیار قابل قبول‌تری دارد و با توجه به دامنه کاری وسیع مهندسی مواد امکان ادامه‌ی تحصیل در دانشکده‌های مختلف دانشگاه‌های خارج از کشور وجود دارد. همانند سایر رشته ها گرفتن پذیرش دارای مشکلاتی است و پیش نیازهایی مانند پیشینه خوب علمی و تسلط به یک زبان بین‌المللی به ویژه انگلیسی از ضروریات این امر است.